دیوان کیفری بین‌المللی که در سال ۲۰۰۲ جهت محاکمه افراد برای ارتکاب جدی‌ترین جنایت‌های تحت اساسنامه رم تاسیس شد، دارای ۱۲۵ کشور عضو است که این معاهده را تصویب کرده‌اند.
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی به‌تازگی برای دیدار با دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا به آمریکا سفر کرده بود.
به گزارش رسانه‌های عبری‌زبان، نتانیاهو در مسیر خود از مجارستان به آمریکا از پرواز بر فراز برخی کشور‌های اروپایی که ممکن است در صورت فرود اضطراری حکم بازداشت دیوان کیفری بین‌المللی (ICC) را علیه او اجرا کنند، اجتناب کرد. مسیر انحرافی حدود ۴۰۰ کیلومتر (۲۵۰ مایل) به سفر او اضافه کرد.
دیوان کیفری بین‌المللی نوامبر گذشته (آبان/آذر ۱۴۰۳) حکم بازداشت نتانیاهو و وزیر جنگ سابق او را به اتهام ارتکاب جنایت‌های جنگی علیه فلسطینیان در غزه صادر کرد.
دیوان کیفری بین‌المللی چیست؟
دیوان کیفری بین‌المللی یک دادگاه مستقل مستقر در لاهه هلند است که افراد متهم به ارتکاب جنایت‌های جدی بین‌المللی مانند نسل‌کشی، جنایت‌های علیه بشریت، جنایت‌های جنگی و جنایت تجاوز را تحت تعقیب قرار می‌دهد.
این اولین دادگاهی است که صلاحیت دارد به‌جای دولت‌ها یا سازمان‌ها افراد را از نظر کیفری در قبال این جنایت‌ها مسئول بداند؛ کشور‌های عضو ملزم به بازداشت افرادی هستند که تحت حکم دیوان کیفری بین‌المللی قرار دارند.
دیوان کیفری بین‌المللی در سال ۲۰۰۲ درپی تصویب اساسنامه رم در سال ۱۹۹۸ تاسیس شد.
اساسنامه رم چیست؟
اساسنامه رم معاهده‌ای است که قوانین مربوط به نحوه عملکرد دیوان کیفری بین‌المللی را مشخص می‌کند.
این اساسنامه در سال ۱۹۹۸ طی یک کنفرانس دیپلماتیک در رم، پایتخت ایتالیا به تصویب رسید، جایی که کشور‌های سراسر جهان گرد هم آمدند تا یک سیستم قضایی برای رسیدگی به جدی‌ترین جنایت‌ها علیه بشریت ایجاد کنند.
کدام کشور‌ها عضو دیوان کیفری بین‌المللی هستند؟
براساس گزارش‌ها تا ماه آوریل (فروردین)، ۱۳۷ کشور اساسنامه رم را امضا کرده بودند. امضای این اساسنامه نشان‌دهنده قصد کشور‌ها برای پیوستن به دیوان است. در همین حال، ۱۲۵ کشور به‌طور رسمی این اساسنامه را تصویب کرده و به اعضای کامل دیوان کیفری بین‌المللی تبدیل شد‌اند.
کشور‌هایی که اساسنامه رم را امضا یا تصویب کرده‌اند در نقشه زیر نشان داده شده است.
تاکنون تنها بروندی (در سال ۲۰۱۷) و فیلیپین (در سال ۲۰۱۹) از دادگاه خارج شده‌اند، درحالی که مجارستان (که به‌تازگی میزبان نتانیاهو بود) اعلام کرده که از دیوان کیفری بین‌المللی خارج می‌شود.
خروج دولت‌ها از دادگاه لاهه یک سال پس از ارسال رسمی اخطار خروج (به‌طور معمول به‌صورت نامه) به دفتر دبیرکل سازمان ملل اطلاع داده می‌شود.
آیا کشور‌های عضو ملزم به بازداشت نتانیاهو در خاک خود هستند؟
کشور‌های عضو دیوان کیفری بین‌المللی موظفند در تحقیقات و تعقیب متهمان با دادگاه همکاری کامل داشته باشند. این شامل بازداشت مظنونان، ارائه شواهد و شهادت شهود، و ارائه حمایت از قربانیان و شاهدان است. آنها همچنین باید تصمیم‌های دادگاه را که شامل اجرای حکم بازداشت و اجرای دیگر احکام است، اجرا کنند.
دولت‌ها همچنین تشویق می‌شوند تا جرایمی را که دیوان کیفری بین‌المللی تعریف می‌کند، مانند نسل‌کشی و جنایت‌های جنگی در قوانین ملی خود بگنجانند و اطمینان حاصل کنند که سیستم‌های حقوقی آنها قادر به رسیدگی به این جرایم هستند.
در واقع، همه اینها به این معنی است که کشوری که بخشی از دیوان کیفری بین‌المللی است، انتظار می‌رود کسانی را که با حکم بازداشت دادگاه مواجه هستند، درصورتی که این افراد (مانند نتانیاهو در مجارستان) در قلمرو آنها باشند، بازداشت کند.
با این حال، کشور‌های عضو دیوان کیفری بین‌المللی همیشه این را در عمل دنبال نکرده‌اند.
چرا دیوان کیفری بین‌المللی حکم بازداشت بنیامین نتانیاهو را صادر کرد؟
دیوان کیفری بین‌المللی در ۲۱ نوامبر ۲۰۲۴ (اول آذر ۱۴۰۳) حکم بازداشت بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی، یوآو گالانت، وزیر جنگ سابق او را به اتهام ارتکاب جنایت‌های جنگی صادر کرد.
دیوان بین‌المللی کیفری گفت: دلایل معقولی وجود دارد که باور کنیم گالانت و نتانیاهو به‌طور عمدی و آگاهانه جمعیت غیرنظامی غزه را از لوازم ضروری برای بقا ازجمله غذا، آب، دارو و تجهیزات پزشکی و همچنین سوخت و برق محروم کردند.
- بیشتر بخوانید:
- تلاش رژیم صهیونیستی و متحدان برای تضعیف دادگاه‌های داخلی و بین‌المللی
- احترام به احکام دادگاه‌های بین‌المللی به سبک غربی
رژیم صهیونیستی مدعی شد که این اتهام‌ها نادرست و با انگیزه سیاسی بوده است.
دولت وقت آمریکا حکم بازداشت را رد کرده و آن را ظالمانه خواند، درحالی که دولت جدید آمریکا تحریم‌هایی را علیه مقام‌های دیوان کیفری بین‌المللی اعمال کرد.
رابطه آمریکا با دیوان کیفری بین‌المللی
آمریکا عضو دیوان کیفری بین‌المللی نیست.
آمریکا در دوران ریاست‌جمهوری یبل کلینتون در سال ۲۰۰۰، اساسنامه رم را امضا کرد، اما سنا هرگز آن را تصویب نکرد. آمریکا در دوران ریاست‌جمهوری جورج دبلیو بوش در سال ۲۰۰۲ امضای خود را پس گرفت.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور فعلی آمریکا در ۶ فوریه ۲۰۲۵ (۱۸ بهمن) تحریم‌هایی را علیه دیوان کیفری بین‌المللی اعمال کرد و دادگاه را به هدف قرار دادن رژیم صهیونیستی و آمریکا متهم کرد.
ترامپ در فرمان اجرایی خود مدعی بود که دیوان کیفری بین‌المللی با صدور حکم بازداشت برای نتانیاهو و گالانت از قدرت خود سوءاستفاده کرده و تأکید کرد که دادگاه اقدام‌های غیرقانونی علیه آمریکا و هم‌پیمان نزدیک آن، یعنی رژیم صهیونیستی انجام داده است.
چرا مجارستان از دیوان کیفری بین‌المللی خارج می‌شود؟
مجارستان به‌تازگی تصمیم خود را مبنی بر خروج از دادگاه کیفری بین‌المللی، درست پیش از دیدار ویکتور اوربان، نخست‌وزیر این کشور با همتای صهیونیست خود، یعنی بنیامین نتانیاهو، اعلام کرد.
کاسپار ولدکمپ، وزیر خارجه هلند که میزبان دادگاه کیفری بین‌المللی است، گفت تا زمانی که مجارستان خروج این کشور از دیوان کیفری بین‌المللی را کامل کند (که به‌گفته او حدود یک سال طول می‌کشد) همچنان باید به وظایف خود عمل کند.
کشور‌های اتحادیه اروپا در موضوع حکم دادگاه کیفری بین‌المللی ۲ دسته شده‌اند.
برخی در سال ۲۰۲۴ گفتند که به تعهد‌های خود به دیوان کیفری بین‌المللی عمل خواهند کرد؛ درحالی که ایتالیا مدعی شده که تردید‌های قانونی درباره این حکم وجود دارد؛ فرانسه نیز ادعا کرده که معتقد است نتانیاهو از اقدام‌های دیوان کیفری بین‌المللی مصونیت دارد.
فریدریش مرتز، صدراعظم آینده آلمان نیز در ماه فوریه (بهمن/اسفند) گفت که راهی برای سفر نتانیاهو به این کشور بدون بازداشت شدن او خواهد یافت.
پرونده‌های در جریان در دیوان کیفری بین‌المللی چیست؟
دیوان کیفری بین‌المللی ۱۲ پرونده در حال انجام دارد که شامل افغانستان، بنگلادش/میانمار، بروندی، کنگو، ساحل عاج، لیبی، مالی، فلسطین، فیلیپین، سودان، ونزوئلا و اوکراین می‌شود.
تاکنون ۳۲ پرونده در دادگاه مطرح شده که در برخی از آنها بیش از یک مظنون وجود دارد. قاضی‌های دیوان کیفری بین‌المللی دست‌کم تاکنون ۶۰ حکم بازداشت صادر کرده‌اند.
دادگاه لاهه تاکنون چند نفر را محکوم کرده است؟
قاضی‌های دیوان کیفری بین‌المللی ۱۱ حکم محکومیت و ۴ حکم تبرئه صادر کرده‌اند. ۲۱ نفر در بازداشتگاه دیوان کیفری بین‌المللی لاهه نگهداری شده و در دادگاه حاضر شده‌اند و ۳۱ نفر نیز آزاد هستند. اتهام‌های مربوط به ۷ نفر به‌دلیل فوت آنها رفع شده است.
از مجموع ۱۱ محکومیت، تنها ۶ مورد برای جنایت‌های اصلی، یعنی جنایت‌های جنگی و جنایت علیه بشریت بوده است. باقی محکومیت‌ها برای جنایت‌هایی مانند دستکاری شاهد بودند. ۶ فرد محکوم سران گروه‌های شبه‌نظاامی آفریقایی از کنگو، مالی و اوگاندا بودند. مدت حبس از ۹ تا ۳۰ سال متغیر بود. حداکثر مجازات ممکن حبس ابد است.
تفاوت دیوان بین‌المللی دادگستری و دیوان کیفری بین‌المللی
دیوان کیفری بین‌المللی (ICC) و دیوان بین‌المللی دادگستری (ICJ) در لاهه (شهری در هلند) کمتر از ۳ کیلومتر (۱.۹ مایل) از هم فاصله دارند.
هر ۲ دادگاه درحال حاضر درحال بررسی پرونده‌های مربوط به رژیم صهیونیستی و فلسطین هستند، اما با وجود مشابهت‌ها، تفاوت‌های اساسی بین این ۲ دادگاه وجود دارد.
به‌طور قابل توجهی، مسئولیت‌های دیوان بین‌المللی دادگستری شامل حل‌وفصل اختلاف‌های حقوقی بین دولت‌ها یا طرفین درگیری می‌شود؛ درحالی که دیوان کیفری بین‌المللی افراد را به دلیل ارتکاب جنایت‌های جنگی تحت تعقیب قرار می‌دهد.
انتهای پیام/
Wednesday, 9 July , 2025