قربانیان تروریسم و صدایی که باید شنیده شود

اقدام‌ها و اعمال تروریستی همچنان جان انسان‌ها را می‌گیرند و مسیر زندگی بازماندگان را تحت‌الشعاع قرار می‌دهند.

در حالی که تروریسم تاریخی به درازای زیست بشر روی کره خاکی دارد و در دهه‌های اخیر با پیشرفت تکنولوژی تروریسم به تهدیدی جدی برای جهان تبدیل شده است، فقط ۸ سال از زمانی که روزی برای یادبود قربانیان تروریسم تعیین شده است، می‌گذرد.

۲۱ آگوست براساس قطعنامه ۷۲/۱۶۵ مجمع عمومی سازمان ملل در سال ۲۰۱۷ به‌عنوان روز جهانی یادبود و ادای احترام به قربانیان تروریسم تعیین شده است؛ براساس اعلام مجمع عمومی سازمان ملل تمرکز این روز جهانی، بزرگداشت، یادآوری و ادای احترام به قربانیان تروریسم با ابراز همبستگی و ترویج و حفاظت از حقوق بشر و آزادی‌های اساسی آن‌هاست.

تروریسم چیست؟

پدیده تروریسم یکی از بحران‌های جدی حقوق بین‌الملل است، زیرا صلح و امنیت بین‌المللی را به مخاطره می‌اندازد.

با وجود مواجهه سراسری جهان با این بحران هنوز تعریف کاملا مورد اجماعی درباره تروریسم وجود ندارد که یکی از دلایل آن استفاده برخی از بازیگران جهانی به‌ویژه کشورهای غربی از این ابزار برای دست یافتن به هدف‌های نامشروع خود است.

در عین حال، این امر، سبب شده است تا تروریسم فرصت و زمینه لازم را برای رشد و توسعه یافته و به جای ریشه‌کن شدن به انواع و اقسام مختلف مرگ‌بارتر از هر زمانی پیش برود.

تروریسم فردی، تروریسم گروهی، تروریسم دولتی (سازمان یافته)، تروریسم بین‌­المللی، تروریسم سیاسی، تروریسم اقتصادی (برای مثال وضع تحریم‌های ظالمانه آمریکا علیه ایران)، تروریسم سایبری (مجازی) و … نشان می‌دهند که چگونه این ابزار مرگ‌بار توسط بازیگران غربی و متحدان آن‌ها رشد یافته‌اند.

شاخص جهانی تروریسم در سال ۲۰۲۴

شاخص جهانی تروریسم (GTI) یک مطالعه جامع است که تاثیر تروریسم را بر ۱۶۳ کشور که ۹۹.۷ درصد از جمعیت جهان را پوشش می‌دهند، تجزیه‌وتحلیل می‌کند؛ گزارش شاخص جهانی تروریسم توسط موسسه اقتصاد و صلح (IEP) با استفاده از داده‌های Terrorism Tracker و دیگر منابع تهیه می‌شود.

یافته‌های کلیدی گزارش شاخص جهانی تروریسم ۲۰۲۴ در زیر آمده است:

– منطقه ساحل همچنان مرکز تروریسم است و بیش از نیمی از کل مرگ‌ومیر‌های تروریسم جهانی را به خود اختصاص داده است.

– داعش عملیات خود را به ۲۲ کشور گسترش داده و همچنان مرگ‌بارترین سازمان تروریستی جهان است و باعث هزار و ۸۰۵ مرگ شده است.

– گروه تروریستی تحریک طالبان (TTP) با ۹۰ درصد افزایش در مرگ‌ومیرها، به‌عنوان سریع‌ترین گروه تروریستی در حال رشد ظاهر شد.

– مرگ‌ومیر در کشور‌های جنوب صحرای آفریقا (به استثنای ساحل) اکنون با درصد کاهش در پایین‌ترین حد خود از سال ۲۰۱۶ قرار دارد.

– حمله‌های تروریستی در غرب ۶۳ درصد افزایش یافت که در این میان اروپا بیشترین آسیب را دید؛ شمار قربانیان حمله‌های تروریستی در اروپا رشد ۲ برابری داشته است.

– براساس اعلام چند کشور غربی، سن عاملان اقدام‌ها و اعمال تروریستی در این کشور‌ها به زیر ۱۸ سال کاهش یافته است.

– ۷ کشور غربی در فهرست ۵۰ کشور نخست تحت تاثیر قرارگرفته در شاخص جهانی تروریسم قرار دارند.

– جرایم تروریستی ناشی از نفرت و اسلام‌هراسی در سطح جهان افزایش یافته است.

– مرگ‌ومیر ناشی از تروریسم ۲۲ درصد افزایش یافته و به ۸ هزار و ۳۵۲ مورد رسیده است که بالاترین سطح از سال ۲۰۱۷ است.

– حمله‌های تروریستی مرگ‌بارتر شده‌اند؛ این در حالی است که تعداد حمله‌های تروریستی در روندی نزولی به ۳ هزار و ۳۵۰ مورد رسیده است.

– تعداد کشور‌هایی که حادثه‌ تروریستی را گزارش کرده‌اند به ۵۰ مورد رسیده است.

قربانیان و بازماندگان تروریسم

با وجود محکومیت جهانی تروریسم، قربانیان و بازماندگان این جنایت آشکار همچنان برای شنیده شدن صدایشان و دسترسی به عدالت همچنان با دشواری جدی مواجه هستند؛ قربانیان اغلب پس از محو شدن پیامد‌های فوری یک حمله تروریستی، احساس فراموشی و نادیده گرفته شدن می‌کنند که پیامد‌های عمیقی برای آن‌ها دارد.

در این میان سازمان ملل و و نهاد‌های حقوق بشری آن که مسئولیت دارند از شنیده شدن صدای قربانیان تروریسم مطمئن شوند، نتوانسته‌اند به تکلیف و وظیفه‌های محول شده، عمل کنند.

قربانیان تروریسم شامل افرادی می‌شود که مستقیما تحت تاثیر اقدام‌های تروریستی قرار گرفته‌ یا آسیب دیده‌اند، ازجمله افرادی که مجروح شده یا جان باخته‌اند یا اموالشان آسیب دیده است.

فراتر از قربانیان مستقیم، خانواده‌ها و جوامع آن‌ها نیز آسیب‌های قابل توجه و پیامد‌های طولانی‌مدت را تجربه می‌کنند.

ازجمله تاثیر‌های تروریسم بر قربانیان می‌توان به مواردی ازجمله آسیب‌های جسمی و روانی، اختلال اقتصادی، چالش‌های اجتماعی اشاره کرد.

قطعنامه‌های مربوط به قربانیان تروریسم

قطعنامه ۷۲/۱۶۵ سازمان ملل در سال ۲۰۱۷ تصویب شد تا به قربانیان تروریسم ادای احترام و بر اهمیت رعایت حقوق آن‌ها تاکید مجدد کند.

در آوریل ۲۰۲۰، آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، طبق قطعنامه ۷۳/۳۰۵ مجمع عمومی، گزارش خود را (A/۷۴/۷۹۰) درباره اقدام‌های کشور‌های مختلف در کمک به قربانیان تروریسم منتشر کرد که خواستار تقویت همکاری بین‌المللی برای کمک به قربانیان تروریسم است.

کشور‌های عضو سازمان ملل، از طریق قطعنامه‌های بررسی دوسالانه استراتژی جهانی مبارزه با تروریسم، بر نقش مهم قربانیان تروریسم در مقابله با تروریسم، ارتقای همبستگی بین‌المللی، جلوگیری از افراط‌گرایی خشونت‌آمیز و کمک به کشور‌های عضو برای شناسایی و حمایت از حقوق بشر و حمایت از نیاز‌های متمایز آن‌ها تاکید کرده‌اند.

درپی تصویب قطعنامه‌های متعدد در این رابطه، تشکیل گروه دوستان قربانیان تروریسم در سال ۲۰۱۹ و تصویب قطعنامه مجمع عمومی A/RES/۷۳/۳۰۵ در مورد افزایش همکاری‌های بین‌المللی برای کمک به قربانیان تروریسم روی داده‌اند.

هشتمین قطعنامه بررسی که در ژوئن ۲۰۲۳ (A/RES/۷۷/۲۹۸) تصویب شد، به اهمیت حمایت از حقوق و حمایت از نیاز‌های قربانیان تروریسم، به ویژه زنان، کودکان و افراد آسیب‌دیده توسط تروریسم اشاره می‌کند.

این قطعنامه از نخستین کنگره جهانی قربانیان تروریسم سازمان ملل که در سپتامبر ۲۰۲۲ در مقر سازمان ملل برگزار شد، استقبال و دفتر مبارزه با تروریسم سازمان ملل را از طریق برنامه جهانی حمایت از قربانیان تروریسم و پورتال حمایت از قربانیان تروریسم سازمان ملل، تشویق می‌کند تا به افزایش آگاهی در مورد قربانیان تروریسم و ارتقاء و حمایت از حقوق آن‌ها ادامه دهد.

قربانیان تروریسم در ایران

ایران ازجمله کشور‌های پیشتاز و پیشگام در مبارزه با تروریسم، از بزرگ‌ترین قربانیان این تهدید مرگ‌بار در جهان به‌شمار می‌رود؛ براساس آمار‌های موجود در ۴ دهه گذشته ۲۳ هزار شهروند ایرانی قربانی اقدام‌های تروریستی شده و جان خود را از دست داده‌اند.

مبارزه با تروریسم تا جایی برای ایران اهمیت دارد که روز هشتم شهریور ۱۳۶۰، روز شهادت محمدعلی رجایی، رئیس‌جمهور و محمدجواد باهنر، نخست‌وزیر و چند نفر از همراهان آن‌ها به‌عنوان روز ملی مبارزه با تروریسم تعیین شده است.

مبارزه ایران با تروریسم با تمرکز بر قربانیان آن پیش می‌رود تا مسیر عدالت را برای آن‌ها و بازماندگان این بحران هموار کند.

این توجه و تمرکز را به‌صورت ویژه می‌توان در برگزاری دادگاه رسیدگی به جنایت‌های منافقین در ایران مشاهده کرد؛ اقدامی که قربانیان و بازماندگان ترور در ایران از آن به‌عنوان اقدامی ارزشمند برای دستیابی به عدالت در برابر جنایت‌کارترین گروهک تروریستی ضدایرانی یاد می‌کنند.

انتهای پیام/