پدیده اربعین حسینی در حالی امسال با حضور ۲۰ میلیونی مردم از کشورهای مختلف برگزار شد که خبرگزاری‌ها بیگانه ترجیح دادند تصویری که از این رخداد بی‌نظیر ارائه می‌کنند، ناقص و دور از واقعیت باشد.
به گزارش خبرنگار مهر، محمد مهدی حکمت مهر مدیر گروه معرفت شناسی و علوم شناختی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در نوشته ای به موضوع اربعین در رسانه‌های غربی پرداخت و نوشت:
در جنگ شناختی ذهن و ادراک آدمی میدان نبرد است و در این میان جنگ روایت‌ها بخشی مهمی از جنگ شناختی است. خبرگزاری‌ها نقش مهمی در این روایت‌گری دارند تا بر این اساس افکار عمومی را کنترل کنند. روایت به مثابه «نرم‌افزار ذهنی» عمل می‌کنند که در ذهن افراد نصب می‌شود و ادراک آن‌ها از واقعیت را شکل می‌دهد. روایت‌گری خبرگزاری‌ها برای کنترل افکار عمومی منجر می‌شود به اینکه:
مخاطب یک رویداد را چگونه ببیند.
مخاطب یک رویداد را در «چارچوب معنایی خاص» ببیند
مخاطب یک پدیده عظیم را «تهدید یا فرصت» جلوه دهد.
در این میان زیارت اربعینی امام حسین با پای پیاده، به شکل یکی از مهم‌ترین تجمعات مذهبی انسانی در آمده است. طبق آمار اعلام شده مقامات عراقی امسال در آئین اربعین حدود بیست میلیون نفر حضور داشته‌اند. اربعین حسینی بزرگ‌ترین پیاده‌روی در میان آئین‌های مختلف و بزرگ‌ترین اجتماع مسلمانان است.
خبرگزاری‌های جهان نه فقط این رخداد عظیم را بایکوت نکرده‌اند، بلکه آن را پوشش خبری داده و بعضاً در روز اربعین لایوهای چند ساعته از کربلا پخش کرده‌اند. اما با این وجود روایتی که این خبرگزاری‌ها بیگانه از این رخداد بی‌نظیر ارائه می‌کنند، ناقص و دور از واقعیت است. توضیح مطلب آنکه در روایت خبرگزاری‌ها از این واقعه بی‌نظیر، سه لایه وجود دارد: واقعیت، روایت و لایه شناختی.
لایه واقعیت: یک رخداد عینی همچون اربعین با حضور میلیون‌ها نفر از اقوام مختلف -و حتی مذاهب گوناگون-برگزار می‌گردد.
لایه روایت: در این لایه، بازنمایی رسانه‌ای و معنا بخشی رخ می‌دهد. خباثت رسانه در اینجاست که روایتی برون گفتمان ارائه می‌کند که در تعارض با روایت درون گفتمانی است. روایت درون‌گفتمانی اربعین را به مثابه یک «معجزه اجتماعی» نمایش می‌دهد که عشق به امام حسین، تجربه معنوی، وحدت و انسجام اجتماعی، خدمت‌رسانی داوطلبانه روایت می‌شود. اما در مقابل روایت برون‌گفتمانی خبرگزاری بیگانگان، ضمن بایکوت روایت درون‌گفتمانی، حاشیه‌سازی کرده و در صدد قلب چارچوب معنایی اربعین است
۳. لایه شناختی: در این لایه است که روایت به ثمر می‌نشیند؛ یعنی اثرگذاری بر ذهن و ادراک مخاطب. اگر روایت درون‌گفتمانی غالب شود، اربعین به عنوان فرصت بی‌نظیر برای منبع هویت، وحدت و مقاومت تبدیل می‌شود. اما اگر روایت برون‌گفتمانی غالب شود، اربعین به مثابه پدیده‌ای خنثی یا تهدید زا درک خواهد شد.
در اینجا نگاهی به روایت‌های یک جانبه و جهت‌دار بی‌بی‌سی خواهیم داشت. تعداد خبرهای این بنگاه خبرپراکنی در قبال بزرگ‌ترین پیاده‌روی آئینی در یک ماه اخیر با کمال تعجب کمتر از ده خبر است که در ادامه خواهد آمد:
برجسته کردن معدود اتفاقات منفی: طبیعی است که در یک اجتماع ۲۰ میلیونی ممکن است سوانحی رخ بدهد، آن هم مخصوصاً با زیرساخت‌های کشور همسایه. در این میان این سه خبر به این حوادث و سوانح پرداخته شده است:
تصادف اتوبوس حامل زائران ایرانی که برای شرکت در مراسم اربعین به عراق رفته بودند چهار کشته و ۵۷ مصدوم برجای گذاشته است.
بیش از ۶۰۰ نفر زائران شیعه به دلیل استنشاق کلر در بیمارستان بستری شدند. بر اساس این گزارش، زائران در مسیر بین دو شهر نجف و کربلا در حرکت بودند که در نتیجه نشت از یک تصفیه‌خانه آب در کربلا دچار مشکلات تنفسی شدند.
آتش‌سوزی در نزدیکی مرز مهران «یک کشته و سه نفر مصدوم» بر جای گذاشت.
پوشش سهل‌انگاری لفظی یکی از مسئولین: سخنان دبیر ستاد اربعین یکی از استان‌های کشور در اعلام آمار «۳۰ میلیونی» زائران ثبت‌نامی این استان و سپس، تلاش چالش‌برانگیز او برای اصلاح آن واکنش‌های بسیاری در شبکه‌های اجتماعی ایجاد کرده است.
تعطیلی موقت گمرک مرز خسروی
بر این اساس BBC در روایت رخداد اربعین، از سویی حاشیه‌های کم‌اهمیت پررنگ بازنمایی می‌شود که اهمیتشان از اصل خبر بیشتر جلوه می‌کند و از سوی دیگر در صدد هستند تا این طور در ذهن مخاطب ادراک‌سازی کنند که اربعین یک رخداد سیاسی و با مدیریت دولت است. این در حالی است که اربعین یک آئین ریشه‌دار و برخاسته از دل مردم عراق بوده و اکثریت شرکت کنندگان در مراسم اربعین، عراقی هستند. ضمناً کمک‌های دولتی همچون فراهم کردن معدود اتوبوس‌های پولی و حتی تعطیلی موقت یکی از گذرگاه‌ها در مقابل هزینه‌ها و خدمت‌رسانی مردمی بسیار ناچیز است. همین امر سبب می‌شود مخاطب میان متن اصلی و حواشی آن دچار سردرگمی گردد. مخصوصاً زائرانی که خود در این مسیر حضور داشته‌اند. به نظر می‌رسد چاره کار بهره از ظرفیت روایت‌گری زائران و حداقل فعالان سایبری در شبکه‌های اجتماعی است تا حامل روایت واقعی در برابر پروپاگاندای رسانه‌های استکباری باشند.
Thursday, 21 August , 2025