یک کارشناس بازار سرمایه به تشریح سازوکار صندوق‌های اهرمی، دلایل افت ارزش آنها در شرایط فعلی بازار، مفهوم ضریب اهرم، حباب قیمتی و اقدامات حمایتی اخیر پرداخت. او تاکید کرد که سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها با ریسک بالایی همراه است و نباید عملکرد آنها را به عنوان معیار وضعیت کلی بازار سهام در نظر گرفت.
مجید شجاعی کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگویی با اقتصاد آنلاین در ابتدا به سازوکارهای صندوق‌های اهرمی پرداخت و گفت: صندوق‌های اهرمی از دو نوع سرمایه‌گذار تشکیل شده‌اند؛ سرمایه‌گذاران واحدهای عادی و سرمایه‌گذاران واحدهای ممتاز. پول این دو نوع سرمایه‌گذار در یک صندوق قرار می‌گیرد و یک پورتفوی تشکیل می‌شود. واحدهای عادی، بازدهی تضمین‌شده‌ای بین ۳۰ تا ۳۲ درصد سالانه دارند و واحدهای ممتاز، بسته به بازدهی صندوق، سود متفاوتی دریافت می‌کنند. اگر یک صندوق اهرمی در طول سال ۳۰ درصد بازدهی داشته باشد، این بازدهی صرفاً به سرمایه‌گذاران واحد عادی اختصاص می‌یابد و سهم سرمایه‌گذاران ممتاز صفر خواهد بود؛ چراکه این گروه متعهد به پرداخت سود واحدهای عادی هستند. حال اگر بازدهی صندوق مثلا به ۱۰۰ درصد برسد، واحدهای عادی همان ۳۰ درصد را دریافت می‌کنند و مازاد آن نصیب سرمایه‌گذاران ممتاز خواهد شد.
ضریب اهرم، ابزار سود و زیان دو‌برابری
شجاعی در ادامه توضیح داد: «در این صندوق‌ها مفهومی به نام ضریب اهرم وجود دارد. برای مثال، اگر دارایی صندوق ۳۰۰ میلیارد تومان باشد و از این میان ۲۰۰ میلیارد تومان متعلق به سرمایه‌گذاران عادی و ۱۰۰ میلیارد تومان متعلق به سرمایه‌گذاران ممتاز باشد، ضریب اهرم به دست آمده عدد ۲ خواهد بود. یعنی سرمایه‌گذاری که واحد ممتاز خریده، اگر یک میلیون تومان سرمایه‌گذاری کرده باشد، تغییرات ارزش دارایی‌اش با ضریب ۲ صورت می‌گیرد؛ چه در جهت مثبت و چه در جهت منفی.»
فشار فروش، کاهش نقدشوندگی و ایجاد حباب قیمتی
این کارشناس بازار سرمایه در ادامه به شرایط فعلی بازار و اثر آن بر صندوق‌های اهرمی پرداخت و گفت: «در شرایط فعلی که بازار با فشار فروش مواجه است، صندوق‌های اهرمی نیز با تقاضای بالای فروش روبه‌رو می‌شوند. از آنجا که دارایی این صندوق‌ها عمدتاً سهام شرکت‌هاست، مدیر صندوق باید برای پاسخ به درخواست ابطال واحدها، سهام را در بازار به فروش برساند. اما زمانی که این سهام‌ها در وضعیت صف فروش قرار دارند و خریداری در بازار نیست، مدیر صندوق قادر به نقد کردن دارایی‌ها و پاسخگویی به سرمایه‌گذاران نخواهد بود.»
وی اضافه کرد: «علت شکل‌گیری حباب قیمتی نیز همین است. چراکه ضریب اهرم در بسیاری از صندوق‌ها بالاتر از ۱.۵ است. به طور مثال اگر خالص ارزش دارایی (NAV) یک صندوق ۶ درصد منفی شود، با توجه به ضریب اهرم، ارزش واحدهای ممتاز ممکن است بیش از این میزان کاهش یابد. با این حال، در تابلو معاملاتی، دامنه نوسان قیمت واحدهای صندوق‌های اهرمی به مثبت و منفی ۴ درصد محدود شده است. بنابراین در روزهایی که NAV منفی ۶ درصد می‌شود، ممکن است قیمت تابلو تنها ۴ درصد افت کند، که این اختلاف باعث ایجاد حباب می‌شود.»
شجاعی همچنین تاکید کرد: «صندوق‌های اهرمی به دلیل ماهیت‌شان ابزارهایی پرریسک هستند. کاهش شدید قیمت این صندوق‌ها در بازارهای نزولی، برخاسته از منطق درونی این ابزار است. بنابراین، سرمایه‌گذاران نباید عملکرد این صندوق‌ها را به عنوان معیار کلیت بازار سهام در نظر بگیرند. به‌ویژه در شرایطی که صندوق‌های اهرمی رشد پرشتابی دارند، نمی‌توان نتیجه گرفت که وضعیت بازار سهام مطلوب است و بالعکس.»
او افزود: «سرمایه‌گذاران باید آگاه باشند که ابزارهای کم‌ریسک‌تری همچون صندوق‌های سهامی معمولی و سایر صندوق‌های سرمایه‌گذاری نیز وجود دارند که برای طیف‌های مختلف ریسک‌پذیری مناسب‌ترند.»
اقدامات حمایتی برای تقویت نقدشوندگی
در پایان این گفت‌وگو، مجید شجاعی به اقدامات نهاد ناظر برای حمایت از صندوق‌های اهرمی اشاره کرد و گفت: «صندوق تثبیت و توسعه بازار سرمایه تصمیم گرفته تا بخشی از سهامی که صندوق‌های اهرمی در پورتفوی خود دارند را به صورت بلوکی خریداری کند. این اقدام به مدیران صندوق امکان می‌دهد تا منابع نقد حاصل از این فروش را به صندوق تثبیت منتقل کرده و برای پاسخگویی به ابطال‌ها تخصیص دهند.»
وی ادامه داد: «این اقدام در یکی دو روز ابتدایی توانست به نقدشوندگی صندوق‌ها کمک کند، اما برای بازگشت شرایط به حالت عادی، بازار باید به تعادل برسد و حجم معاملات کلی بازار به سطح طبیعی خود بازگردد تا مدیران صندوق‌ها نیز قادر به فروش دارایی‌های خود باشند و نقدشوندگی صندوق‌های اهرمی افزایش یابد.»
Thursday, 17 July , 2025