در حالی که پاسخگوسازی ارتش و مقام‌های کشور‌های درگیر جنگ به دلیل خشونت علیه انسان‌ها مورد توجه است، محیط زیست به‌عنوان یک قربانی خاموش اغلب نادیده گرفته می‌شود.
بوم‌کشی (زیست بوم‌کشی یا ecocide) یکی از موضوع‌هایی است که از زمان آغاز کارزار نسل‌کشی رژیم صهیونیستی در غزه از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ (۱۵ مهر ۱۴۰۲) مورد توجه قرار گرفت.
یک بررسی جدید نشان می‌دهد که دی‌اکسیدکربن تولیدشده در ۱۵ ماه نخست جنگ رژیم صهیونیستی علیه غزه بیشتر از انتشار سالانه گاز‌های گلخانه‌ای ۱۰۰ کشور بود که باعث گرمایش زمین شده و علاوه بر تلفات عظیم غیرنظامیان، وضعیت اضطراری آب‌وهوایی جهانی را تشدید می‌کند.
یافته‌های این بررسی نشان می‌دهد که هزینه بلندمدت آب‌وهوایی تخریب، پاکسازی و بازسازی غزه می‌تواند به ۳۱ میلیون تن دی‌اکسیدکربن (CO ۲ e) برسد؛ این میزان بیشتر از مجموع گاز‌های گلخانه‌ای سالانه منتشرشده توسط کاستاریکا و استونی در سال ۲۰۲۳ است.
با وجود این، هیچ الزامی برای کشور‌ها وجود ندارد که انتشار گاز‌های نظامی را به نهاد آب‌وهوایی سازمان ملل گزارش دهند.
بمباران بی‌وقفه، محاصره و امتناع رژیم صهیونیستی از رعایت احکام دادگاه بین‌المللی و حمایت تقریبا بی‌قید و شرط نظامی، انرژی و دیپلماتیکی که رژیم صهیونیستی از متحدانش ازجمله آمریکا و انگلیس دریافت می‌کند، در این بررسی برجسته شده‌اند.
گزارش یادشده سومین و جامع‌ترین تحلیل است که تیمی از محققان مستقر در آمریکا و انگلیس در مورد هزینه‌های آب‌وهوایی ۱۵ ماه نخست جنگ رژیم صهیونیستی علیه غزه تهیه کرده‌اند؛ جنگی که علاوه بر قتل‌عام بیش از ۵۳ هزار فلسطینی، خسارت‌های گسترده‌ای به زیرساخت‌های غزه زده و فاجعه‌ای زیست‌محیطی را رقم زد.
در مجموع، محققان تخمین می‌زنند که هزینه بلندمدت آب‌وهوایی ناشی از تخریب نظامی غزه توسط رژیم صهیونیستی و حمله‌های موازی این رژیم به یمن، لبنان و سوریه، معادل شارژ ۲.۶ میلیارد تلفن هوشمند یا راه‌اندازی ۸۴ نیروگاه گازی به مدت یک سال است.
اما بوم‌کشی چیست و آیا می‌تواند طبق قوانین بین‌المللی جرم محسوب شود؟
به گزارش گاردین، از افسانه نمک‌پاشی مزارع کارتاژ توسط رومی‌ها گرفته تا آتش زدن میدان‌های نفتی کویت توسط عراق و تخریب باغ‌های زیتون فلسطین توسط رژیم صهیونیستی، اقدام‌های خودسرانه تخریب محیط زیست مدت‌هاست که یک تاکتیک نظامی بوده است.
در حالی که ارتش‌ها و فرماندهان آن‌ها به خاطر قربانیان انسانی خشونت خود پاسخگو بوده‌اند، جهان طبیعت قربانی خاموشی بوده است که اغلب نادیده گرفته شده است، حتی زمانی که تخریب آن تاثیر مادی بر زندگی مردمی که از آن‌ها حمایت می‌کند، داشته است.
با وجود این، در سال‌های اخیر، یک کارزار جهانی برای به رسمیت شناختن بوم‌کشی به‌عنوان عملی خشونت‌آمیز که برای طبیعت مانند نسل‌کشی برای مردم است، به‌عنوان یک جرم طبق قوانین بین‌المللی در حال اجرا است.
بوم‌کشی چیست؟
مفهوم بوم‌کشی به دهه ۱۹۷۰ برمی‌گردد، زمانی که برای نخستین بار توسط یک زیست‌شناس به نام آرتور گالستون برای توصیف جنگل‌زدایی گسترده ناشی از استفاده از عامل نارنجی توسط نیرو‌های آمریکایی در طول جنگ ویتنام استفاده شد.
این مفهوم در دهه‌های بعدی در چندین اجلاس محیط زیست مطرح شد، تا اینکه به تدریج تا دهه ۲۰۰۰ به فراموشی سپرده شد، زمانی که پالی هیگینز، یک وکیل پیشگام، آن را احیا کرد.
وقتی هیگینز کارزار جرم‌انگاری بوم‌کشی را دوباره راه‌اندازی کرد، آن را به‌عنوان «آسیب گسترده، تخریب یا از بین رفتن اکوسیستم (های) یک سرزمین معین، چه توسط عامل انسانی و چه به دلایل دیگر، تا حدی که لذت صلح‌آمیز ساکنان آن سرزمین به شدت کاهش یافته یا خواهد یافت» تعریف کرد.
اساسنامه رم پیمانی است که دیوان بین‌المللی کیفری (ICC) را تاسیس کرد و چهار جرم بین‌المللی را مطرح کرد: نسل‌کشی، جنایت‌های علیه بشریت، جنایت‌های جنگی و جرم تجاوز.
تلاش‌های زیادی در حال انجام است تا تخریب محیط زیست که بدترین آسیب‌ها به محیط زیست را معمولا در مقیاس صنعتی یا در یک منطقه بزرگ هدف قرار می‌دهد و تصمیم‌گیرندگان کلیدی را پاسخگو می‌کند، به‌عنوان پنجمین جرم علیه صلح فهرست شود.
آیا تخریب محیط زیست در حال حاضر جرم نیست؟
براساس یک بند فرعی نسبتا مبهم از اساسنامه رم، این موضوع دست‌کم در زمینه جنگ جرم است؛ ماده ۸ (۲) (b) (iv) اساسنامه رم دیوان بین‌المللی کیفری، عمل زیر را در چارچوب یک درگیری مسلحانه بین‌المللی به‌عنوان جنایت جنگی تصریح و اعلام می‌کند: حمله عمدی با علم به اینکه چنین حمله‌ای باعث [..]آسیب گسترده، بلندمدت و شدید به محیط زیست طبیعی خواهد شد که در مقایسه با مزیت نظامی کلی و مستقیم پیش‌بینی شده، به وضوح بیش از حد خواهد بود.
با وجود این، هیچ اتهامی تحت این ماده تاکنون ثبت نشده است.
کارشناسان می‌گویند دلیل این است که این ماده آستانه بالایی را تعیین می‌کند و مستلزم آن است که چنین حمله‌ای به محیط زیست باید عمدی باشد و آسیب باید گسترده، بلندمدت و شدید و همچنین به‌وضوح بیش از حد باشد.
چرا تبدیل کشتار زیست‌محیطی به یک جرم جداگانه علیه صلح مفید خواهد بود؟
این پیشنهاد به دنبال کاهش آستانه «اعمال غیرقانونی یا خودسرانه‌ای است که با علم به احتمال قابل توجه آسیب شدید و گسترده یا بلندمدت به محیط زیست ناشی از آن اعمال انجام می‌شود».
این امر مهم‌تر از همه در خارج از چارچوب درگیری‌های مسلحانه اعمال می‌شود، زیرا شرکت‌ها و دولت‌ها به‌طور بالقوه به دلیل نقش خود در تخریب محیط زیست، صرف نظر از شرایط، مسئول شناخته می‌شوند.
مدیر اجرایی Stop Ecocide International گفت که این امر ابزاری روشن برای عدالت در زمان جنگ ایجاد می‌کند و در طول درگیری‌های مسلحانه نیز مفید خواهد بود.
روند قانونی چگونه خواهد بود؟
پرونده‌های تحت اساسنامه رم توسط دیوان بین‌المللی دادگستری ICJ در لاهه، همان دادگاهی که پرونده نسل‌کشی آفریقای جنوبی علیه رژیم صهیونیستی را بررسی کرد، یا از طریق پرونده‌ای که توسط شورای امنیت سازمان ملل مطرح شده است، یا به این دلیل که دولت‌ها یا حتی افراد خصوصی از دادستان دادگاه درخواست آغاز تحقیقات کرده‌اند، رسیدگی می‌شوند.
با وجود این، دیوان بین‌المللی کیفری تنها به عنوان آخرین راه چاره در نظر گرفته شده است، بنابراین هر کشور یا سازمانی که بخواهد پرونده‌هایی را پیش از آن مطرح کند، ابتدا باید تمام فرصت‌های داخلی را برای طرح پرونده‌ها به کار گیرد.
آیا احتمال وقوع آن وجود دارد و موانع چیست؟
بوم‌کشی در زمان تاسیس آن در دهه ۱۹۹۰ تقریبا در اساسنامه رم گنجانده شده بود.
تقریبا در همان زمان، هیئت مستقلی از کارشناسان حقوقی که توسط بنیاد «بوم‌کشی را متوقف کنید» تشکیل شد که تعریف بین‌المللی خود را ارائه داد، تعریفی که الهام‌بخش بسیاری از کشور‌ها شده است که قوانین خود را در سطح ملی معرفی می‌کنند.
بوم کشی در غزه
تجزیه‌وتحلیل ماهواره‌ای از غزه نشان می‌دهد که مزارع این منطقه ویران شده و تقریبا نیمی از درختان آن از بین رفته است؛ میزان خسارت در غزه هنوز مستند نشده است.
با وجود این، مشخص است که باغ‌ها و مزرعه‌های زیتون به زمین‌های بایر تبدیل شده‌اند، خاک و آب‌های زیرزمینی با مهمات و سموم آلوده شده‌اند، دریا با فاضلاب و زباله خفه شده و هوا مملو از دود و ذرات معلق است.
علاوه بر تخریب مستقیم ناشی از حمله نظامی، کمبود سوخت باعث شده است که مردم غزه مجبور شوند هر جا که می‌توانند درختان را برای پخت‌وپز یا گرمایش بسوزانند.
با از بین رفتن درختان، حتی خاکی که باقی می‌ماند نیز در معرض بمباران سنگین و تخریب قرار دارد؛ طبق گزارش برنامه محیط زیست سازمان ملل (UNEP)، بمباران سنگین مناطق پرجمعیت می‌تواند در درازمدت خاک و آب‌های زیرزمینی را آلوده کند، هم از طریق خود مهمات و هم از طریق ساختمان‌های فروریخته که مواد خطرناکی مانند آزبست، مواد شیمیایی صنعتی و سوخت را به هوا، خاک و آب‌های زیرزمینی اطراف آزاد می‌کنند.
کارشناسان می‌گویند که علاوه بر افزایش آلودگی هوا و آب، حمله رژیم صهیونیستی به اکوسیستم‌های غزه، این منطقه را غیرقابل سکونت کرده است.
محققان و سازمان‌های محیط زیستی می‌گویند که تخریب ایجادشده در غزه اثر‌های عظیمی بر اکوسیستم‌ها و تنوع زیستی این منطقه خواهد داشت؛ مقیاس و تاثیر بالقوه بلندمدت این خسارت منجر به درخواست‌هایی برای در نظر گرفتن آن به‌عنوان «کشتار زیست‌محیطی» و بررسی آن به‌عنوان یک جنایت جنگی احتمالی شده است.
یک کارشناس زیست محیطی که برای سازمان صلح هلندی PAX بررسی می‌کند، در این باره گفت: جنگ به‌طور کلی همه چیز را فرو می‌ریزد؛ در غزه، این امر مردم را در معرض خطر‌های اضافی ناشی از آلودگی، از آب‌های زیرزمینی آلوده، قرار می‌دهد؛ این تخریب هر چیزی است که جمعیت غیرنظامی به آن وابسته است.
انتهای پیام/
Monday, 30 June , 2025