کارشناسان طی دهه‌های گذشته به‌طور مداوم درباره تاثیر جنگ‌ها و فعالیت‌های نظامی بر محیط زیست هشدار داده‌اند، اما تاکنون اقدامی در این زمینه انجام نشده است.
روز زمین پاک یک روز جهانی است که به سیاره ما اختصاص داده شده است. این روز توجه را به محیط زیست جلب کرده و حفاظت از آن را ترویج می‌کند.
حدود یک میلیارد نفر در سراسر جهان هر سال در ۲۲ آوریل (۲ اردیبهشت) برای افزایش آگاهی در مورد بحران آب‌وهوا و ایجاد تغییر‌های رفتاری برای حفاظت از محیط زیست اقدام می‌کنند.
عنوان امسال برای روز زمین پاک «قدرت ما، سیاره ما» بوده و خواستار این است که مردم سراسر جهان در حمایت از استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و ۳ برابر کردن تولید جهانی برق پاک تا سال ۲۰۳۰ متحد شوند.
آسیب‌های زیست‌محیطی پیامد‌هایی برای مردم و همچنین اکوسیستم‌ها دارد. این بدان معناست که حفاظت از غیرنظامیان ابتدا مستلزم محافظت از محیط زیستی است که آنها به آن وابسته هستند.
فعالیت‌های نظامی و جنگ‌ها از عوامل اصلی آسیب‌های زیست‌محیطی هستند که تاثیر بزرگی بر آینده کره زمین دارند.
آسیب‌های زیست‌محیطی پیش از درگیری
تاثیر‌های زیست‌محیطی جنگ‌ها خیلی پیش از آغاز آنها شروع می‌شود. ساختن و حفظ نیرو‌های نظامی مقادیر زیادی از منابع را مصرف می‌کند. این منابع ممکن است فلزات معمولی یا عناصر خاکی کمیاب، آب یا هیدروکربن‌ها باشند.
حفظ آمادگی نظامی به معنای آموزش است و آموزش منابع را مصرف می‌کند. وسایل نقلیه نظامی، هواپیماها، کشتی‌ها، ساختمان‌ها و زیرساخت‌ها همگی به انرژی نیاز دارند و بیشتر اوقات انرژی نفت است. انتشار CO۲ بزرگترین ارتش‌ها بیشتر از مجموع بسیاری از کشور‌های جهان است.
تخمین زده می‌شود که ارتش‌ها مسئول ۵.۵ درصد از کل انتشار گاز‌های گلخانه‌ای در سطح جهان هستند.
ارتش‌ها همچنین به مناطق وسیعی از خشکی و دریا، چه برای پایگاه‌ها و امکانات، چه برای آزمایش و آموزش، نیاز دارند.
تخمین زده می‌شود که زمین‌های نظامی بین یک تا ۶ درصد از سطح زمین را پوشش می‌دهند. در بسیاری از موارد این مناطق از نظر اکولوژیکی مهم هستند.
درحالی که کنار گذاشتن توسعه عمومی از این مناطق می‌تواند به نفع تنوع زیستی باشد، این پرسش که آیا می‌توان آنها را به‌عنوان مناطق حفاظت‌شده غیرنظامی بهتر مدیریت کرد به ندرت مورد بحث قرار می‌گیرد. فعالیت‌های نظامی باعث ایجاد گاز‌های گلخانه‌ای، اختلال در مناظر و زیستگاه‌های زمینی و دریایی می‌شود؛ این فعالیت‌ها همچنین به آلودگی شیمیایی و صوتی ناشی از استفاده از سلاح، هواپیما و وسایل نقلیه منجر می‌شود.
حفظ و تجدید تجهیزات و مواد نظامی به معنای هزینه‌های دفع مداوم است که پیامد‌هایی برای محیط زیست دارد. تنها سلاح‌های هسته‌ای و شیمیایی نیستند که مشکلات زیست‌محیطی ایجاد می‌کنند. براساس گزارش‌ها، تاکنون مقادیر زیادی مهمات مازاد در دریا‌ها ریخته شده است.
سطوح بالای هزینه‌های نظامی به‌طور غیرمستقیم منابع را از حل مشکلات زیست‌محیطی و از توسعه پایدار دور می‌کند. تنش‌های بین‌المللی ناشی از سطوح بالای هزینه‌های نظامی نیز فرصت‌های همکاری بین‌المللی را درمورد تهدید‌های جهانی زیست‌محیطی، مانند وضعیت اضطراری آب‌وهوایی کاهش می‌دهد. همچنین مهم است که در نظر گرفته شود که چگونه سیاست‌های امنیتی و نظامی‌گری برای تضمین دسترسی و کنترل منابع طبیعی مانند نفت، گاز، آب و فلزات طراحی شده است.
آسیب‌های زیست‌محیطی در هنگام درگیری
تاثیر‌های زیست‌محیطی خود درگیری‌ها بسیار متفاوت است. برخی از درگیری‌های مسلحانه بین‌المللی ممکن است کوتاه، اما بسیار مخرب باشند. برخی از جنگ‌های داخلی ممکن است دهه‌ها طول بکشد، اما با شدت کم انجام شود. اینکه چه کسی می‌جنگد، کجا می‌جنگد و چگونه می‌جنگد، همگی تاثیرات محیطی یک درگیری را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهند.
درگیری‌های با شدت بالا به مقادیر زیادی سوخت نیاز دارند که به انتشار گسترده CO۲ و کمک به تغییرات آب‌وهوایی منجر می‌شود. استفاده از وسایل نقلیه در مقیاس بزرگ نیز می‌تواند به محیط زیست آسیب فیزیکی گسترده برساند.
استفاده شدید از مهمات انفجاری نیز می‌تواند آسیب فیزیکی گسترده را برای محیط زیست به‌همراه داشته باشد. استفاده از سلاح‌های انفجاری در مناطق شهری باعث ایجاد مقادیر زیادی آوار می‌شود که می‌تواند باعث آلودگی هوا و خاک شود.
آلودگی همچنین می‌تواند ناشی از آسیب به صنایع سبک و زیرساخت‌های حساس زیست‌محیطی مانند تصفیه خانه‌های آب باشد. از دست دادن منابع انرژی می‌تواند اثر‌های مضری برای محیط زیست داشته باشد، تصفیه خانه‌ها یا سیستم‌های پمپاژ را تعطیل کند، یا می‌تواند به استفاده از سوخت‌های آلاینده بیشتر یا ژنراتور‌های خانگی منجر شود.
زمانی که تاسیسات صنعتی، نفتی یا انرژی به‌طور عمدی مورد حمله قرار می‌گیرند، آسیب دیده یا مختل می‌شوند و بنابراین ممکن است حوادث آلودگی شدید ایجاد شود.
در برخی موارد، حمله‌های عمدی به تاسیسات نفتی یا صنعتی به‌عنوان سلاح جنگی، برای آلوده کردن مناطق وسیع و گسترش وحشت مورد استفاده قرار می‌گیرد.
از دیگر تاکتیک‌های زمین سوخته می‌توان به تخریب زیرساخت‌های کشاورزی مانند کانال‌ها، چاه‌ها و پمپ‌ها و سوزاندن محصولات زراعی اشاره کرد. تاکتیک‌هایی از این دست امنیت غذایی و معیشت را تهدید کرده و آسیب‌پذیری جوامع را افزایش می‌دهد.
در همین حال، سلاح‌ها و مواد نظامی مورد استفاده در درگیری‌ها نیز میراث زیست‌محیطی را برجای می‌گذارند. مین‌های زمینی، مهمات خوشه‌ای و سایر مواد منفجره باقی‌مانده از جنگ می‌توانند دسترسی به زمین‌های کشاورزی را محدود کرده و خاک و منابع آبی را با فلزات و مواد پرانرژی سمی آلوده کنند.
در درگیری‌های بزرگ، حجم زیادی از پسماند‌های نظامی ممکن است تولید یا رها شود؛ این می‌تواند حاوی طیفی از مواد آلاینده، خاک‌ها و آب‌های زیرزمینی آلوده باشد.
بسیاری از سلاح‌های متعارف دارای ترکیبات سمی هستند؛ برخی دیگر نیز حاوی اورانیوم ضعیف‌شده هستند. سلاح‌های آتش‌زا مانند فسفر سفید نه تنها سمی هستند بلکه می‌توانند از طریق آتش به زیستگاه‌ها نیز آسیب برسانند.
آسیب‌های زیست‌محیطی در طول اشغالگری
اشغال ممکن است نسبتا کوتاه‌مدت بوده یا ممکن است چندین دهه ادامه داشته باشند. درحالی که طرفین موظف به حفاظت از جمعیت اشغال‌شده هستند، تعهد‌های زیست‌محیطی آنها کمتر تعریف شده است.
مانند درگیری‌ها، اشغالگری‌ها هم می‌توانند از توسعه پایدار جلوگیری کنند.
اقدام‌هایی که جمعیت اشغال‌شده برای مقابله با اشغالگر انجام می‌دهد نیز می‌تواند به آسیب‌های زیست‌محیطی منجر شود.
در همین حال، مدیریت ناعادلانه منابع در زمان اشغال رایج است؛ این موضوع با گرفتن منابع و استخراج بیش از حد، چه از آب و چه مواد معدنی، دیده می‌شود.
توسعه با محوریت سیاسی موضوعی رایج است و قدرت اشغالگر به‌دنبال ایجاد حضور خود در یک سرزمین است. به این ترتیب کار‌های زیربنایی عمده ممکن است با نظارت کمی بر محیط زیست انجام شود.
محیط زیست‌کُشی غزه: تخریب محیط زیست به‌عنوان یک سلاح جنگی
اقدام ارتش رژیم صهیونیستی در تخریب استراتژیک زیستگاه‌های غزه نشان‌دهنده حمله عمدی به حق وجود است.
خطوط حیات غیرنظامی در غزه، از جمله مزارع کشاورزی و سیستم‌های آبی آن، همراه با مناطق مسکونی، به‌طور جبران‌ناپذیری آسیب دیده‌اند. تخریب محیط زیست ناشی از جنگ در غزه، قوانین بین‌المللی بشردوستانه (IHL) را نقض کرده و نیاز به واکنش جهانی دارد.
وضعیت کنونی یک اکوساید (محیط زیست‌کُشی) را نشان می‌دهد که وخامت محیط زیست را با رنج انسانی ترکیب می‌کند.
میزان ویرانی در غزه ظالمانه است؛ حمله‌های هوایی ارتش رژیم صهیونیستی حدود ۵۰ میلیون تن زباله همراه با ۵۴.۵ میلیون تن CO۲ تولید کرده است.
جدا از انتشار گاز‌های گلخانه‌ای زمان جنگ، تخمین‌ها ردپای کربنی بین ۴۶.۸ تا ۶۰ میلیون تن را پیش‌بینی می‌کند که بیش از انتشار سالانه ۱۳۵ کشور است. آلودگی زیست‌محیطی ناشی از پخش شدن زباله‌ها در غزه، اجساد کشف‌نشده، آوار‌های آلوده و مواد منفجر نشده به کیفیت خاک آسیب رسانده و آلاینده‌های خطرناک هوا را ایجاد می‌کند.
علاوه بر این، زمین‌های کشاورزی و باغ‌ها در غزه ویران شده‌اند و این باریکه با آسیب‌های زیست‌محیطی بی‌سابقه، فاجعه‌ای طولانی‌مدت همراه با یک بحران گرسنگی روبه‌رو شده است.
بمباران‌های ارتش رژیم صهیونیستی ۷۵ درصد از زمین‌های قابل کشت غزه را نابود کرده است. علاوه بر این، فلزات سنگین، ازجمله سرب که در بقایای بمب‌ها یافت می‌شوند، حیات خاک را از بین می‌برند، زنجیره‌های غذایی گیاهان و حیوانات را مسموم می‌کنند و چشم‌انداز نسل‌های سالم آینده را محدود می‌کنند.
آلودگی منابع آب در غزه به‌عنوان یک وضعیت اورژانسی بهداشت عمومی تمام‌عیار خود را نشان می‌دهد. سازمان ملل پیش‌بینی کرده که غزه در آستانه اپیدمی فلج اطفال قرار دارد؛ نمونه‌های فاضلابی وجود ویروس فلج اطفال در گردش را تایید می‌کند.
انتهای پیام/
Wednesday, 9 July , 2025