پس از خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸، اکنون سه کشور اروپایی بیش از هر زمان در مرکز دیپلماسی هسته‌ای ایران قرار گرفته‌اند و تصمیمشان درباره «مکانیسم ماشه» می‌تواند سرنوشت توافق را تعیین کند.
به گزارش اقتصادآنلاین، با پاره شدن برجام توسط ترامپ، نقش بریتانیا، فرانسه و آلمان پررنگ‌تر شده است؛ این کشورها هم میراث‌دار مذاکرات گذشته‌اند و هم امروز از نگاه تهران به عنوان «محور دیپلماسی» تلقی می‌شوند.
اروپایی‌ها تا امروز اهرم فشار مکانیسم ماشه را در اختیار داشتند اما محتاطانه عمل کردند تا جایگاه بین‌المللی خود را تثبیت کنند. اکنون با تصمیم به فعال‌سازی این سازوکار، می‌خواهند ایران را به سمت درک متقابل و تعامل مستقیم با پایتخت‌های اروپایی سوق دهند.
گزینه‌های ایران در برابر اسنپ‌بک
احمد فاطمی‌نژاد، عضو هیات علمی روابط بین‌الملل دانشگاه فردوسی مشهد، دو مسیر دیپلماتیک را برای مقابله با اسنپ‌بک برمی‌شمرد: نخست اقداماتی که قابلیت اجرایی دارند و دوم فعالیت‌هایی که وزارت خارجه در حال انجام آن است.
به گفته او، دستگاه دیپلماسی با همکاری چین و روسیه و ارائه مستندات حقوقی تلاش می‌کند مشروعیت اقدام اروپا را زیر سوال ببرد و طرف‌های مختلف را به تعویق یا عدم اجرای اسنپ‌بک به مدت ۶ ماه تا یک سال متقاعد کند.
محدودیت‌های سیاسی چین و روسیه
فاطمی‌نژاد یادآور می‌شود که براساس قطعنامه ۲۲۳۱، امکان وتوی درخواست اسنپ‌بک در شورای امنیت وجود ندارد. روسیه و چین اگرچه در برابر خواسته اروپا مقاومت‌هایی دارند، اما چشم‌انداز موفقیت قابل‌توجهی دیده نمی‌شود؛ روسیه تحت فشار تحریم‌های گسترده است و چین هم طبق رویه محتاطانه و قانون‌محور خود از تصمیمات نهادهای بین‌المللی تبعیت می‌کند که این موضوع همکاری‌اش با ایران را دشوار می‌سازد.
جلب رضایت اروپا؛ کلید حل بحران
این کارشناس تأکید می‌کند مسیر واقع‌بینانه‌تر، متقاعد کردن اروپایی‌ها به پس‌گرفتن نامه درخواست اسنپ‌بک از سازمان ملل است. وزارت خارجه مذاکراتی را با تروئیکا آغاز کرده اما هنوز نتیجه‌ای حاصل نشده و در زمان کوتاه باقیمانده نیز بعید است تفاهمی جدی شکل گیرد.
همکاری با آژانس به جای تهدید
فاطمی‌نژاد همکاری عملی با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را تنها راه اقناع اروپایی‌ها برای انصراف از اجرای مکانیسم ماشه می‌داند. خروج از NPT یا افزایش سطح غنی‌سازی بیشتر جنبه تهدیدی دارد تا راه‌حل واقعی.
تأیید آژانس مبنی بر دسترسی کامل به سایت‌های هسته‌ای و ادامه بازرسی‌ها می‌تواند تروئیکا را به عدم ضرورت اسنپ‌بک قانع کند، هرچند تنش‌ها با رافائل گروسی مانعی جدی است.
ابعاد حقوقی و اقتصادی بازگشت تحریم‌ها
او توضیح می‌دهد که تحریم‌های سازمان ملل از منظر اقتصادی تفاوت زیادی با تحریم‌های یکجانبه آمریکا ندارند، اما مشروعیت حقوقی دارند و کشورها را به محدودکردن روابط با ایران ملزم می‌کنند. همین مشروعیت، اقدامات یکجانبه آمریکا را توجیه و دست بازیگران دیگر را برای فشار بازتر می‌کند.
راهبردهای کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت
فاطمی‌نژاد سه سطح اقدام را پیشنهاد می‌دهد:
بلندمدت: تغییر ذهنیت منفی طرف‌های مقابل از طریق دیپلماسی مستمر و ایجاد اعتماد.
میان‌مدت: رفع سایر اختلافات ایران و اروپا، از جمله مسائل مرتبط با جنگ اوکراین که بر رفتار اروپا اثرگذار بوده است.
کوتاه‌مدت: بهره‌گیری از همه ابزارهای دیپلماتیک و حتی بازدارنده برای اثرگذاری بر تصمیم اروپا، بدون توسل به گزینه‌های کم‌عملیاتی چون خروج از NPT یا بستن تنگه هرمز.
Saturday, 6 September , 2025